Kháng kháng sinh (Antimicrobial resistance - AMR) là khả năng của một vi sinh vật đề kháng với một hoặc nhiều kháng sinh. AMR có thể xảy ra ở các loại vi sinh vật khác nhau, bao gồm vi nấm, ký sinh trùng, vi rút và vi khuẩn.

Kháng thuốc đang là vấn đề sức khỏe mang tính toàn cầu và là một trong những thách thức lớn nhất về sức khỏe cộng đồng trong thời đại của chúng ta. Giám sát AMR là một công cụ thiết yếu để hình thành chính sách và các đáp ứng trong phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã xác định phòng chống kháng kháng sinh là một trong những mục tiêu ưu tiên của ngành y tế. Do vậy, đến năm 2016, Bộ Y tế đã thiết lập Hệ thống Giám sát Kháng Kháng sinh (Viet Nam Antimicrobial Resistance Surveillance System, viết tắt là VARSS) gồm 16 bệnh viện trên toàn quốc (Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Nhi trung ương, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Bệnh viện Xanh Pôn - Hà Nội, Bệnh viện Việt Nam Thụy Điển Uông Bí - Quảng Ninh, Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp - Hải Phòng, Bệnh viện Trung ương Huế, Bệnh viện Đà Nẵng, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Khánh Hòa, Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nhi đồng 1 TP Hồ Chí Minh, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ) theo Quyết định số 6211/QĐ-BYT ngày 17/10/2016.

Qua các năm, dữ liệu giám sát kháng kháng sinh đã dần được đầy đủ và chuẩn hóa. Với những nỗ lực không ngừng của Cục Quản lý Khám, chữa bệnh và 16 Bệnh viện trong Hệ thống giám sát quốc gia về kháng thuốc, đến năm 2020, dữ liệu của Hệ thống giám sát quốc gia đã được sử dụng phân tích và báo cáo. Kết quả báo cáo giúp phát hiện những vấn đề cốt lõi cần quan tâm về tình hình kháng kháng sinh cũng như đề ra các chiến lược ưu tiên để nâng cao năng lực của hệ thống giám sát.

Trong vòng một năm 2020, 16 bệnh viện từ 10 tỉnh của Việt Nam đã báo cáo dữ liệu kháng sinh đồ của 69.715 chủng vi khuẩn phân lập được từ 15 nhóm bệnh phẩm khác nhau. Bệnh phẩm từ đường hô hấp dưới là nguồn bệnh phẩm có nhiều chủng được phân lập nhất. Những vấn đề đáng quan ngại về mức độ đề kháng kháng sinh của một số loài như sau:

● 78% chủng Staphylococcus aureus là MRSA.
● 26,2% chủng Enterococcus faecium kháng với vancomycin.
● 47,5% chủng Escherichia coli kháng với ceftazidime, 67,9% chủng đề kháng với cetriaxone; xấp xỉ 10% chủng E. coli kháng với carbapenem.
● 58,8% chủng Klebsiella pneumoniae kháng với ceftazidime, 73,9% chủng đề kháng với cetriaxone; gần 50% chủng K. pneumoniae kháng với carbapenem.
● 87,8% chủng phân lập nhóm Acinetobacter kháng với carbapenem.
● 45,3% chủng Pseudomonas aeruginosa kháng với nhóm carbapenem.
● 47,8% chủng Salmonella kháng với ciprofloxaxin.
● 91,5% chủng Streptococcus pneumoniae đề kháng với penicillin (điểm gãy phiên giải cho viêm màng não), 15,2 % chủng S. pneumoniae đề kháng với penicillin (điểm gãy phiên giải cho nhiễm trùng không phải viêm màng não).